Podejście Clean i Technology of Participation (ToP) to całościowe metody facylitacji, które mogą fundamentalnie zmienić sposób, w jaki grupy myślą, tworzą i podejmują decyzje.
Zapraszam do kolejnego artykułu o facylitacji, który bazuje na materiałach opracowanych przez Magdalenę Robak i Mariusza Bilskiego w ramach inicjatywy Centrum Facylitacji „Wakacyjne Wtorki z Facylitacją 2025”. Naszym celem była promocja facylitacji i profesjonalizacja zawodu facylitatora zgodnie z PRK6 „Facylitowanie – prowadzenie spotkań grupowych„. Facylitacja to droga do efektywnej pracy grupowej. Facylitator jest swoistym przewodnikiem po tej drodze i może korzystać zarówno z pojedynczych narzędzi, jak i całościowych metod facylitacji. Dwie z tych metod to Podejście Clean i Technology of Participation.
proces generyczny – czyli każda grupa przechodzi przez te same etapy
Zanim przejdziemy do konkretnych metod, warto zrozumieć coś fundamentalnego: każda grupa, niezależnie od tematu, składu czy branży, w pewnych sytuacjach przechodzi przez podobne procesy myślowe. Jednym z nich jest proces generowania pomysłów:
- Zdefiniowanie celu lub problemu – na co chcemy znaleźć rozwiązanie?
- Zebranie informacji – co już wiemy na ten temat?
- Tworzenie pomysłów (ideacja) – jakie pomysły przychodzą nam do głowy?
- Selekcja i ocena pomysłów – co z tego ma sens?
- Rozwój i dopracowanie wybranych pomysłów – jak to zrobić lepiej?
- Wdrożenie i monitorowanie – jak to wprowadzić w życie?
pytanie focusowe – serce każdej dobrej sesji
Od doprze sformułowanego pytania zależy jakość odpowiedzi, które otrzymasz od grupy. Dlatego rlą facylitatora jest między innymi wsparcie grupy w odpowiednim sformułowaniu tzw. pytania focusowego (nazwa z Technology of Participation). Pytanie focusowe to precyzyjnie sformułowane, centralne pytanie, które ukierunkowuje proces grupowego myślenia. Dobre pytanie focusowe ma kilka cech:
- jasność – każdy rozumie je tak samo, bez dwuznaczności;
- neutralność – nie sugeruje rozwiązania, zachęca do otwartej eksploracji;
- inspirujący charakter – pobudza kreatywność i różnorodne perspektywy;
- zgodność z celem – jest ściśle powiązane z rezultatem, który grupa powinna wypracować.
Przykłady pytań focusowych:
- ❌ Czy powinniśmy wprowadzić nowy system? ✅ Co powinien zawierać idealny system, żeby wspierał naszą codzienną pracę?
- ❌ Jak rozwiązać problem z komunikacją? ✅ Co musi się wydarzyć, żeby informacje płynęły między nami tak, jak potrzebujemy?
Widzisz różnicę? Pierwsze pytania zamykają opcje lub są nieprecyzyjne, drugie – otwierają przestrzeń do myślenia a jednocześnie wskazują na jakim obszarze koncentruje się grupa.
podejście clean – niech grupa znajdzie odpowiedzi w metaforze
W podejściu Clean kluczową rolę odgrywa praca z metaforą. Dlaczego? Bo metafory to naturalny sposób, w jaki ludzie rozumieją złożoną rzeczywistość. Kiedy ktoś mówi „jesteśmy jak tonący okręt” lub „to jest nasz motor napędowy”, nie używa przypadkowych słów – opisuje swoją rzeczywistość w sposób, który ma dla niego sens. Czasem metafora jest personalna (osobista), czyli odzwierciedla reprezentację rzeczywistości danej osoby. Czasem jest to metafora grupowa (kolektywna), która reprezentuje lub kreuje wspólny sposób myślenia grupy o danym aspekcie.
Praca z metaforą pozwala:
- dotrzeć do głębszych warstw myślenia,
- zrozumieć różne perspektywy w grupie,
- znaleźć wspólny język dla różnych punktów widzenia,
- odkryć rozwiązania, które wcześniej nie były widoczne.
Facylitator Clean przyjmuje „czystą” postawę i stosuje określone protokoły pracy, by pomóc grupie odkryć to, co już wie, ale czego może jeszcze nie widziała.
Podejście Clean sprawdzi się, gdy:
- pracujesz z tematami wymagającymi głębokiej refleksji,
- grupa potrzebuje odkryć i zrozumieć różne perspektywy, które na początku niekoniecznie są „odkryte”,
- zależy Ci na autentyczności i oryginalności rozwiązań.
Więcej o podejściu Clean możesz znaleźć w dedykowanej części czytelni lub na stronie cleandynamics.pl.
technology of participation (ToP) – strukturalna moc grupowego myślenia
Technology of Participation to podejście bardziej strukturalne, które łączy psychologię grupową, strukturę poznawczą i praktyki demokratyczne. Opiera się na kilku głównych założeniach:
- Skupienie na wspólnym celu – pomaga grupom dojść do konsensusu i działać efektywnie.
- Każdy głos się liczy – metoda zakłada, że każda osoba w grupie ma coś wartościowego do wniesienia, zaś struktura procesu ma na celu wydobycie mądrości zbiorowej. Dzięki temu ToP przeciwdziała biernej obecności i promuje aktywne uczestnictwo.
- Zmiana poprzez partycypację – włączenie każdej osoby w proces wypracowywania rozwiązania sprawia, że Uczestnicy czują się współtwórcami, a nie odbiorcami decyzji. To buduje zaufanie, odpowiedzialność i długofalowe zaangażowanie.
- Struktura wspiera kreatywność – ToP łączy uporządkowane procesy z otwartością na różnorodne perspektywy. Uporządkowane etapy (np. ORID) pomagają uczestnikom przejść od emocji i obserwacji do refleksji i działania.
Technology of Participation jest użyteczne, gdy:
- grupa jest duża i potrzebuje struktury,
- pracujesz nad konkretnymi, operacyjnymi rozwiązaniami,
- chcesz wydobyć i zintegrować rozwiązania, które ludzie już odkryli.
kwalifikacja „facylitowanie – prowadzenie spotkań grupowych”
Szczegółowe kompetencje profesjonalnego facylitatora opisuje kwalifikacja „Facylitowanie – prowadzenie spotkań grupowych”. To kwalifikacja wpisana do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji na poziomie 6. Kwalifikacja ta obejmuje wszystkie kluczowe kompetencje: od przygotowania sesji, przez jej prowadzenie, aż po ocenę efektów i samo-rozwój. To nie jest kolejny certyfikat „dla papierka” – to rzeczywiste potwierdzenie umiejętności praktycznych.
Artykuł powstał na podstawie materiałów ze spotkania prowadzonego przez Magdalenę Robak i Mariusza Bilskiego w ramach wydarzenia „Wakacyjne Wtorki z Facylitacją 2025″ (29.07.2025). Napisany został ze wsparciem Claude, Copilot i Gemini (AI).
