Dlaczego niektóre spotkania toczą się w nieskończoność lub kończą się niczym, a inne błyskawicznie prowadzą do konkretnych, satysfakcjonujących wniosków? Tajemnica tkwi w facylitacji. To proces, w którym neutralna osoba, czyli FACYLITATOR, wspiera grupę w osiąganiu jej celów, ułatwiając komunikację, współpracę i podejmowanie decyzji.
Zapraszam do pierwszego artykułu o facylitacji, który bazuje na materiałach opracowanych przez Agnieszkę Buśk i Magdalenę Robak w ramach inicjatywy Centrum Facylitacji „Wakacyjne Wtorki z Facylitacją 2025”. Naszym celem była promocja facylitacji i profesjonalizacja zawodu facylitatora zgodnie z PRK6 „Facylitowanie – prowadzenie spotkań grupowych„. Facylitacja to droga do efektywnej pracy grupowej. A facylitator jest swoistym przewodnikiem po tej drodze.
czym jest facylitacja i dlaczego warto ją poznać?
Żyjemy w świecie, gdzie praca zespołowa to nie opcja, ale konieczność. A dobra facylitacja to różnica między spotkaniem, które marnuje czas wszystkich, a sesją, która naprawdę coś zmienia. Facylitacja to inwestycja w efektywność – swoją własną i całej organizacji. To umiejętność, która sprawdza się wszędzie tam, gdzie ludzie muszą wspólnie myśleć i działać.
Facylitacja to proces, w którym osoba neutralna – facylitator – wspiera grupę w osiąganiu jej celów. Ale to określenie, choć prawdziwe, brzmi bardzo… formalnie, prawda? Spróbujmy inaczej: facylitacja to sztuka towarzyszenia ludziom w ich drodze do rozwiązania. To umiejętność stworzenia warunków, w których grupa sama odkrywa to, co dla niej najważniejsze i najlepsze. To bycie „niewidocznym wodzirejem”, który dba o proces, ale nie narzuca treści.
Facylitacja pozwala zespołowi samodzielnie dojść do najlepszego rozwiązania. Dzięki niej:
- decyzje są bardziej akceptowalne dla wszystkich,
- pomysły są bogatsze – bo słyszymy też cichsze głosy,
- proces jest przejrzysty – mniej jest chaosu, a więcej efektów.
Facylitator nie jest ekspertem merytorycznym w temacie, nad którym pracuje grupa. Jest za to ekspertem w zakresie procesów grupowych – wie, jak ludzie współpracują, jak podejmują decyzje, jak rozwiązują problemy. I wykorzystuje tę wiedzę, by grupa mogła efektywnie przejść swoją drogę. Facylitator pomaga:
- uzgadniać cele i role,
- angażować wszystkich uczestników,
- zarządzać dynamiką grupową i konfliktem (zarówno na poziomie prewencji, jak i interwencji).
facylitator vs inne role
Często spotykam się z pytaniem: „Czy facylitator to nie to samo, co moderator, mediator lub coach zespołowy?”. Rozumiem to pytanie! Te role rzeczywiście mają pewne podobieństwa, ale jednocześnie fundamentalnie różnią się.
- Facylitator to osoba towarzysząca i wspierająca proces grupowy. Jego celem jest wspieranie grupy w osiągnięciu zdefiniowanych przez nią celów. Jest elastyczny, neutralny i koncentruje się na projektowaniu procesu oraz zarządzaniu dynamiką grupy (https://www.centrumfacylitacji.pl/; SJP).
- Moderator pilnuje sprawnego przebiegu spotkania – agendy, czasu, procedur. To rola bardziej strukturalna i kontrolująca (SJP).
- Mediator pomaga rozwiązać konkretny konflikt między stronami. Dąży do osiągnięcia ugody i może być bardziej perswazyjny w swoich działaniach (SJP).
- Coach zespołowy skupia się na długoterminowym rozwoju zespołu, zadaje pytania pogłębiające i buduje świadomość zespołu.
Facylitator nie ocenia treści dyskusji, nie proponuje rozwiązań i nie zajmuje się długoterminowym rozwojem zespołu.
kiedy facylitacja może być potrzebna?
Facylitacja sprawdzi się wszędzie tam, gdzie grupa ludzi musi wspólnie coś wypracować, zdecydować lub rozwiązać. Oto przykłady:
- konsultacje społeczne – zebrania mieszkańców, konsultacje dotyczące planów zagospodarowania,
- spotkania zespołów – definiowanie celów, burze mózgów, planowanie, rozwiązywanie przeszkód,
- procesy strategiczne – wypracowywanie wizji, misji, celów organizacji,
- zarządzanie zmianą – wdrażanie nowych procesów, technologii,
- szkolenia i warsztaty – aktywne angażowanie uczestników w pracę nad konkretnymi przypadkami.
kompetencje profesjonalnego facylitatora
Profesjonalny facylitator to osoba, która:
- projektuje optymalny sposób uzyskania rezultatu określonego przez Sponsora i doprecyzowanego przez grupę,
- prowadzi proces tak, aby grupa osiągnęła swój cel,
- koncentruje się jednocześnie na celu i na ludziach,
- wykorzystuje specjalistyczną wiedzę o dynamice grupowej, metodach i technikach facylitacji,
- świadomie używa narzędzi komunikacyjnych, aby ułatwiać pracę i zapewniać partycypacyjny charakter sesji,
- pozostaje neutralny – nie wnosi własnego wkładu w treść i nie ocenia pomysłów.
model 5P [7P] w pracy facylitatora
Jednym z modeli, który porządkuje myślenie o projektowaniu sesji facylitowanej jest 5P, opracowany przez Tesse Akpeki (https://www.tesseakpeki.com/the-5-ps-of-effective-meetings/):
- Purpose – cel spotkania lub procesu.
- Product – oczekiwany rezultat.
- Participants – odpowiedni uczestnicy.
- Probable issues – potencjalne wyzwania.
- Process – struktura i przebieg spotkania.
Inspirując się podejściem Dave’a Gray’a, Sunni Brown i Jamesa Macanufo (Gamestorming: A Playbook for Innovators, Rulebreakers and Changemakers; https://www.sessionlab.com/methods/7ps-framework) można też skorzystać z modelu 7P:
- Purpose – cel spotkania.
- Product – rezultat, artefakt.
- People – uczestnicy.
- Process – przebieg, agenda.
- Pitfalls – ryzyka i przeszkody.
- Prep – przygotowania.
- Practical concerns – kwestie praktyczne (logistyka, czas, miejsce).
Inspirujący może być model 7P w zwiększaniu partycypacji podczas spotkań z młodzieżą opisany w artykule „Re-conceptualising youth participation: A framework to inform action” (H. Cahill and B. Dadvand, 2018; dostęp 12.08.2025).
kwalifikacja „facylitowanie – prowadzenie spotkań grupowych”
Szczegółowe kompetencje profesjonalnego facylitatora opisuje kwalifikacja „Facylitowanie – prowadzenie spotkań grupowych”. To kwalifikacja wpisana do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji na poziomie 6. Kwalifikacja ta obejmuje wszystkie kluczowe kompetencje: od przygotowania sesji, przez jej prowadzenie, aż po ocenę efektów i samo-rozwój. To nie jest kolejny certyfikat „dla papierka” – to rzeczywiste potwierdzenie umiejętności praktycznych.
Artykuł powstał na podstawie materiałów ze spotkania prowadzonego przez Agnieszkę Buśk i Magdalenę Robak w ramach wydarzenia „Wakacyjne Wtorki z Facylitacją 2025″. Napisany został ze wsparciem Claude, Copilot i Gemini (AI).
